Chronologia, czyli nauka o mierzeniu czasu, stanowi kluczowy czynnik w badaniach historycznych. Fundamentalnym elementem w czytaniu i szerzej wykorzystaniu dokumentów późnośredniowiecznych i wczesnonowożytnych jest ich datowanie. W dobie humanistyki cyfrowej, gdy archiwalia trafiają do sieci bez opracowania, ciężar poprawnej datacji spoczywa często na użytkowniku niebędącym profesjonalnym historykiem.

Kalendarz juliański, na którym oparto kalendarz kościelny średniowiecznej Europy (sobór nicejski z 325 r.), zawierał nieścisłość (ok. 1 dzień na 128 lat), co przesuwało datę Wielkanocy względem równonocy wiosennej. Reformy XIV–XVI w. nie przyniosły trwałych efektów. Dopiero bulla Inter gravissimas papieża Grzegorza XIII (1582) wprowadziła kalendarz gregoriański (stilus novus): usunięto 10 nadliczbowych dni i skorygowano reguły lat przestępnych. Polska była wśród pierwszych państw, które go przyjęły.

Oparcie rachuby czasu na kalendarzu kościelnym oznaczało datowanie w odniesieniu do świąt ruchomych i stałych. Zwyczaj ten wygasał w dokumentacji centralnej około połowy XVI w., lecz w kancelariach grodzkich i ziemskich utrzymywał się niekiedy aż do rozbiorów. W edycjach ksiąg grodzkich i ziemskich pojawia się więc potrzeba odczytywania licznych dat zapisanych metodami o średniowiecznych korzeniach – obarczonych ryzykiem błędu zarówno po stronie edytora, jak i pisarza źródła.

Nasze rozwiązanie – kalkulator dat – ma ułatwić „rozwiązywanie” dat, a także weryfikację błędnych zapisów i niepewnych odczytów. Powstanie w oparciu o klasyczne opracowania (m.in. T. Wierzbowski, B. Włodarski, H. Wąsowicz) oraz nowsze ustalenia, upowszechniając wiedzę o chronologii wśród szerszego grona odbiorców.

Aby narzędzie było użyteczne w datowaniu dokumentów urzędowych według kalendarza świąt liturgicznych (powszechnego aż do końca istnienia Rzeczypospolitej), planujemy serwis WWW (np. podstrona PTH lub Repozytorium Cyfrowego Poloników) z kalendarzem rocznym. Użytkownik wybierze rok i otrzyma zestawienie świąt, różnic między kalendarzem juliańskim i gregoriańskim, a także dane astronomiczne (wschody/zachody słońca, fazy Księżyca) oraz kontekst historyczny (co najmniej 3000 wydarzeń naniesionych na oś czasu).

Zakładamy chronologiczny zakres od panowania Jagiellonów do upadku Rzeczypospolitej – ze względu na ciągłość serii ksiąg sądowych oraz możliwość ujęcia zarówno Korony, jak i Wielkiego Księstwa Litewskiego (ważne dla odbiorców z Ukrainy, Litwy, Białorusi, Łotwy, Rumunii itd.).

Wszystkie materiały umieszczone na tej stronie są częścią domeny publicznej.
Tło: Godzinki Spinoli, Mistrz Jakuba IV Szkockiego i inni
Algorytmy obliczania czasu słonecznego: The Global Monitoring Laboratory (GML) of the National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA)
Kontakt z twórcami dostępny jest za pośrednictwem poczty email administratora strony - jacek.grzybowski02@gmail.com.